Czwórstyk – punkt geograficzny u zbiegu granic czterech państw czy innych jednostek geograficznych, analogiczny do trójstyku. Idealny czwórstyk jest bardzo rzadko występującym przypadkiem.
Przykłady czwórstyków
Polska
Między dwoma województwami a dwoma innymi państwami (54.36435°N 22.79228°E):
- Polska, województwo warmińsko-mazurskie;
- Polska, województwo podlaskie;
- Rosja, obwód królewiecki;
- Litwa, okręg mariampolski.
Między 4 gminami (województwo lubelskie):
- miasto Lubartów;
- wsie Chlewiska i Szczekarków, gmina Lubartów (między dwiema jej częściami);
- wieś Pałecznica, gmina Niedźwiada.
Świat
Między trzema państwami
Półwysep Arabski (19°N 52°E – cztery prowincje trzech państw):
- Arabia Saudyjska, prowincja Asz-Szarkijja;
- Oman, gubernatorstwo Zufar;
- Jemen, prowincja Hadramaut;
- Jemen, prowincja Al-Mahra.
Między dwoma państwami
Baarle (eksklawy – czwórstyk występuje w jednym miejscu):
- Holandia, miasto Baarle-Nassau;
- Belgia, miasto Baarle-Hertog.
Szczyt Sorgschrofen – enklawa austriackiej gminy Jungholz stykająca się z macierzystym terytorium tylko w jednym punkcie (tzw. granica krzyżowa):
- Austria, gmina Jungholz;
- Niemcy, powiat Oberallgäu.
Granica norwesko-szwedzka:
- Szwecja, region Jämtland;
- Szwecja, region Västerbotten;
- Norwegia, okręg Nordland;
- Norwegia, okręg Nord-Trøndelag.
W jednym państwie
Stany Zjednoczone, Four Corners (36°59′56.31532″N 109°02′42.62019″W). Granice stanów:
- Arizona;
- Kolorado;
- Nowy Meksyk;
- Utah.
Kanada. Granice prowincji:
- Manitoba;
- Saskatchewan
oraz terytoriów:
- Terytoria Północno-Zachodnie;
- Nunavut.
Meksyk, Mojonera de los cuatro estados (24°33′00″N 100°48′00″W). Granice stanów:
- Coahuila;
- Nuevo Leon;
- San Luis Potosi;
- Zacatecas.
Argentyna (sporne) (37°34′00″S 68°14′00″W). Granice prowincji:
- La Pampa;
- Rio Negro;
- Mendoza;
- Neuquén.
Historyczne czwórstyki między państwami (krajami)
Vaalserberg w latach 1830–1919:
- Belgia;
- Holandia;
- Królestwo Prus, od 1867 Związek Północnoniemiecki, od 1871 Cesarstwo Niemieckie;
- Neutralny Moresnet.
W latach 1922–1981:
- Irak;
- Arabia Saudyjska;
- Kuwejt;
- Strefa Neutralna.
Obecnie nigdzie na świecie nie występują czwórstyki tego rodzaju.
Miejsca bliskie wystąpienia czwórstyku
Między 4 gminami (województwo łódzkie, powiat tomaszowski), gdyż 3 metrowa granica między gminami Budziszewice a Czerniewice udaremnia wystąpienie czwórstyku, który by łączył gminy:
- Budziszewice;
- Czerniewice;
- Lubochnia;
- Żelechlinek.
Bardzo bliski zjawisku czwórstyku w latach 1967–1990 (do zjednoczenia obydwu państw jemeńskich) był układ granic w cieśninie Bab al-Mandab między: Etiopią, Dżibuti, Jemenem Północnym i Jemenem Południowym. Na zachodnim, afrykańskim brzegu Morza Czerwonego do cieśniny Bab al-Mandab w pobliżu jej najwęższego miejsca (ok. 26 km) schodziła granica między Etiopią a Dżibuti (do 1977 Francuskie Terytorium Afarów i Isów) zaś na wschodnim, azjatyckim (Półwysep Arabski) – granica między Jemenem Północnym i Jemenem Południowym (do którego należała wyspa Perim).
Obecnie idealny czwórstyk między państwami nigdzie nie występuje, ale są miejsca, gdzie dwa trójstyki znajdują się bardzo blisko siebie:
- Botswana, Namibia, Zambia, Zimbabwe – granica botswańsko-zambijska ma długość zaledwie około 135 metrów;
- Turcja, Iran, Azerbejdżan, Armenia – granica azersko-turecka (Azerbejdżan graniczy z Turcją poprzez swoją eksklawę, Nachiczewańską Republikę Autonomiczną) na rzece Araks wynosi 9 kilometrów i będąc jedną z najkrótszych granic państwowych na świecie oddziela od siebie trójstyki: turecko-azersko-armeński i turecko-azersko-irański;
- Egipt, Izrael, Jordania, Arabia Saudyjska – granice tych 4 państw schodzą do Zatoki Akaba, lecz choć są blisko siebie, nie tworzą w niej punktu czwórstyku;
- Szwajcaria, Niemcy, Austria, Liechtenstein – dwa trójstyki granic: Szwajcarii, Niemiec i Austrii (na Jeziorze Bodeńskim) oraz Szwajcarii, Austrii i Liechtensteinu są od siebie oddalone ok. 30 km w linii prostej;
- Pakistan, Afganistan, Tadżykistan, Chiny. Odległość między trójstykami granic Afganistanu, Tadżykistanu i Chin, oraz Afganistanu, Pakistanu (zajęta przez Pakistan północna część Kaszmiru) i Chin wynosi w linii prostej ok. 35 km;
- Czarnogóra, Kosowo, Serbia i Albania – trójstyk Czarnogóry, Kosowa i Serbii oddalony jest w linii prostej o 38 km od trójstyku Albanii, Kosowa i Czarnogóry;
- Maroko, Algieria, Sahara Zachodnia, Mauretania – trójstyk granic tych trzech pierwszych krajów oddalony jest od granicy mauretańskiej o 39 km;
- Mongolia, Chiny, Rosja, Kazachstan – w rejonie Ałtaju Mongolskiego granice tych 4 państw zbiegają się blisko siebie tworząc 2 trójstyki: rosyjsko-mongolsko-chiński i rosyjsko-kazachsko-chiński, oddzielone granicą chińsko-rosyjską, która w tym miejscu ma długość 55 km.
Stykanie się większej liczby granic
Antarktyda:
Biorąc pod uwagę roszczenia terytorialne na Antarktydzie – które mocą Traktatu Antarktycznego zostały zawieszone do 2041 roku – biegun południowy byłby miejscem zetknięcia się granic stref wpływów aż 6 państw („sześciostyk”), są to: Argentyna, Australia, Chile, Francja, Nowa Zelandia i Wielka Brytania.
Arktyka:
Podobna sytuacja ma miejsce w Arktyce, której statusu nie uregulowano jednak dotąd żadną umową międzynarodową. Według teorii sektorów Arktyka powinna zostać podzielona między: Rosję, USA (Alaska), Kanadę, Danię (Grenlandia) oraz Norwegię, w związku z czym biegun północny stanowiłby punkt zetknięcia się granic tych 5 państw („pięciostyk”).
Filipiny:
W prowincji Albay na szczycie wulkanu Mayon stykają się granice ośmiu gmin – w tym miasta Legazpi, stolicy prowincji.
Bliski pięciostyku był w przeszłości układ granic w rejonie afrykańskiego jeziora Czad. W latach 1922-61 trójstyk Francuskiej Afryki Równikowej (od 1960 Czad), Kamerunu Francuskiego (od 1960 Kamerun), Federacji Nigerii (od 1960 Nigerii) był oddalony o ok. 30 mil od północnego krańca granicy Kamerunu Brytyjskiego w tym rejonie (w 1961 tę część przyłączono do Nigerii) oraz mniej więcej w takiej samej odległości od granicy Francuskiej Afryki Zachodniej (od 1960 Nigru).
Uwagi
Przypisy
